TỰ DO NƠI NGƯỜI TRẺ – Thông tin và Giáo dục Salêdiêng Việt Nam

Suốt dòng lịch sử tư tưởng của con người tự cổ chí kim, tự do luôn là một đề tài được bàn đến rất nhiều cách minh nhiên hay mặc nhiên. Con người luôn đi tìm cho mình một câu trả lời cho tự do của chính mình giữa một vũ trụ bao la, cũng như trong nội tâm sâu thẳm của mình.

Suốt một đời tôi cứ mải miết đi
Đi, đi tìm lối vắng của riêng tôi
Tôi tìm tôi giữa khung trời rộng mở
Tôi hỏi đời: “Ở đâu có tự do?”

Hơn ai hết, các bạn trẻ là những người háo hức và mong muốn tìm thấy được tự do của mình nhất. Thế nhưng, trong cuộc tìm kiếm ấy, không phải ai cũng có được kho báu. Cũng có nhiều bạn trẻ tìm được một quan niệm đúng đắn về tự do. Nhưng cũng không ít bạn lại chỉ tìm được những quan niệm sai lầm.

Bài viết này xin được phép trình bày cả hai hướng quan niệm về tự do của các bạn trẻ và một vài nhận định riêng. Nhờ đó, chúng ta hiểu hơn quan niệm về tự do của các bạn trẻ và những gì cần phải làm để các bạn có được một quan niệm tự do đúng đắn.

Tự do là gì?

Các bạn trẻ ngày nay có nhiều quan niệm khác nhau về tự do. Tôi đã thực hiện một cuộc khảo sát ý kiến với sự tham gia của 30 bạn sinh viên thế hệ 9x.^[1] Và 20 bạn đã đưa ra một định nghĩa chung mà tôi tóm gọn lại như sau: tự do là tự mình quyết định về bất cứ việc gì mà không có một sự cưỡng chế nào từ bên ngoài hay bên trong nội tâm, hơn mười lăm bạn đã thêm vào việc phải chịu trách nhiệm của bản thân với những quyết định của chính mình. Trong đó, 10 bạn khác lại đưa ra một định nghĩa khác về tự do: tự do là tự mình quyết định những gì được chính trí óc của mình mang lại qua những giác quan bên ngoài. 5 trong số 10 bạn này lại kèm theo một dấu chỉ cho thấy có sự hiện diện của tự do là sự thanh thản của tâm hồn. Có nhiều bạn trẻ lại chỉ định nghĩa đơn giản: “tự do là tự mình quyết định làm điều mình thích, thích điều mình làm” qua câu hỏi mà tôi đưa ra trên mạng Facebook. Như thế, các bạn trẻ đều có cho mình một định nghĩa riêng về tự do để suy tư, học tập, làm việc và sống.

Nói và sống để thể hiện sự tự do

Các bạn trẻ ngày nay không phải chỉ biết suy nghĩ mà còn biết nói và sống để thể hiện sự tự do của mình. Một bạn trẻ viết: “Chúng tôi phải định nghĩa lại những gì đã được nhồi nhét, vỡ mộng nhận ra sự trơ tráo giả dối. Chỉ có phủ nhận mà không biết cách khẳng định, chúng tôi phải tự tìm đường cho mình, đi lạc là chuyện tất nhiên”.^[2] Các bạn trẻ ngày nay muốn dùng sự tự do để tìm cho chính mình một định nghĩa riêng khác với những điều mình đã được học bằng hành động hơn là suy nghĩ và lời nói.

Một bạn trẻ 9x tâm sự: “Chúng tôi lớn lên, và hãy nhìn xem chúng tôi đã đem lại cho chúng tôi điều gì: 8x sex trước hôn nhân và chúng tôi công khai điều đó; 8x chơi thuốc và chúng tôi là người đã đưa chủ đề này lên mặt báo thường xuyên; 8x lộ hàng và chúng tôi biến nó thành chuyện bình thường. 9x đã làm mọi thứ tệ hơn, hay đúng ra là chúng tôi đã phơi bày mọi thứ như nó vốn là? Bộ mặt hào nhoáng bóng lộn của món hàng ‘văn minh’ đã được chúng tôi hồn nhiên phơi ra, dù cố ý hay vô tình, bằng tất cả tự trọng và liêm sỉ”.^[3]

Các bạn trẻ đâu chỉ được biết đến với những “bom tấn Xì-căng-đan” trên mặt báo nhưng còn là những người biết sử dụng tự do để làm điều tốt và phù hợp với xã hội. Trong 30 bạn mà tôi đã khảo sát ý kiến, có 10 bạn đề nghị thêm: tự do phải là việc quyết định của bản thân phù hợp với trật tự xã hội và văn hóa. Những câu chuyện về các bạn trẻ tật nguyện, có hoàn cảnh khó khăn vượt lên trên hoàn cảnh sống hiện tại để “học tập tốt, lao động tốt” là những dấu chứng cho thấy cũng vẫn có những quan niệm đúng đắn về tự do của các bạn trẻ^[4]. Dù không nói nhưng những gì họ làm minh chứng cho chúng ta thấy một quan niệm đúng đắn về tự do là vượt thoát những khó khăn để vươn tới điều tốt đẹp, đúng đắn và hợp lý.

Nghĩ gì trước quan niệm tự do của giới trẻ

Dường như các bạn trẻ ngày nay đang thiếu một sự hiểu biết đúng đắn để nghĩ và sống tự do thực sự. Họ nói hay nhưng lại thiếu một sự đào sâu nghiêm túc và một sự suy tư chín chắn về sự tự do của chính mình. Dường như tự do của họ vẫn còn bị đè nén bởi một đời sống may mắn, những áp lực xã hội, những cảm xúc của bản thân, những luật lệ và nhu cầu của chính họ.^[5] Có thể họ nhận ra được một vài khía cạnh của những màng lưới ràng buộc sự tự do nhưng họ lại không biết những khả thể của tự do để vượt thoát khỏi nó. Ngay cả với 30 bạn tôi khảo sát là những sinh viên công giáo, tôi vẫn không thấy các bạn đề cập đến những quan niệm về tự do tuyệt đối quy hướng về Thiên Chúa hay là sự tự do loại bỏ khỏi những bản năng làm điều xấu để chỉ hướng thiện thì không được đề cập đến. Có lẽ quan niệm tự do đúng đắn của Kitô giáo vẫn chưa tác động nhiều đến các bạn trẻ kể các các bạn trẻ công giáo.

Trước thực trạng như thế, thiết nghĩ những người lớn cần phải suy tư để tìm ra một phương pháp thích hợp hầu giúp các bạn có thể khám phá ra tự do đích thực và những gì đang là rào cản cho sự tự do của các bạn. Bởi lẽ “Con người tự tạo mình thành người qua sự lựa chọn của mình nhưng cũng không thể làm gì khác hơn là một con người”.^[6] Vậy mà lắm khi các bạn dựa vào tự do mà đi quá trớn để rồi không còn là người nữa trong những hành vi của các bạn.^[7] Không ai có thể tự trở thành con người thực sự nếu không có sự giáo dục của xã hội và gia đình; và tự do quá trớn chỉ đưa con người đến chỗ vật hóa chính mình hơn là tự mình nhân bản hóa.

Thay lời kết

Qua những quan niệm và lối sống “có đúng có sai” về tự do của giới trẻ ngày nay và những nhận định trên, tôi hy vọng chúng ta biết quan tâm hơn nữa đến các bạn trẻ đang ở trong giai đoạn định hình cho mình một lối sống. Vì “Khi người ta trẻ, hay trẻ đang ở giai đoạn mới tập làm người lớn, ai cũng muốn thử nghiệm những cái mới trong cách sống, ăn mặc”.^[8] Thiết nghĩ: các bạn trẻ cần biết bao sự đồng hành của người lớn để sửa lại những quan niệm sai lầm và thêm xác tín vào những quan niệm tự do đúng đắn. Cần biết bao những người lớn biết vươn đến tự do thực sự đồng thời dấn thân cho một sự định hình đúng đắn quan niệm về tự do của giới trẻ như lời Chúa mời gọi: “Anh em đã được kêu gọi để được hưởng tự do, vậy chớ dùng tự do mà làm tôi xác thịt, nhưng hãy lấy lòng mến mà phục vụ nhau” (Gl 5,13).

Phêrô Trần Ngọc Đức, SDB

______________________________

[1] Bảng khảo sát quan niệm tự do và tình yêu tại Đà Lạt.
[2] Rio Lam – Lâm Vị Quân, “9x – những đứa con thành thị“, Tuổi Trẻ Cuối Tuần, số 45, ngày 24.11.2013, tr. 18.
[3] Rio Lam – Lâm Vị Quân, “9x – những đứa con thành thị“, tr. 18.
[4] Loạt bài về những tấm gương vượt khó học giỏi của trang web: www.giaoduc.com.vn, truy cập ngày 24.04.2014.
[5] x. Michael D. Moga, What make man truly human [bản dịch của Lm. Lê Đình Trị, Điều gì làm cho con người thực sự là người], Nxb. Phương Đông, ấn bản năm 2014, trang 60 – 69.
[6] Roger Vernaux, Philosophie de L’homme [bản dịch của Lm. Phêrô Huỳnh Văn Hai], ĐCV Thánh Giuse, Tp.HCM 2012, tr. 221.
[7] x. Chi Mai, Cần tòa án riêng cho tội phạm vị thành niên, Tuổi Trẻ Cuối Tuần, số ra ngày 12. 01.2014, trang 12.
[8] Bảo Nhi, Sau cơn thử nghiệm, Tuổi Trẻ Cuối Tuần, số ra ngày 18 – 03 – 2012, trang 19.