Khi ChatGPT lên ngôi…

-“Loạn rồi! Loạn rồi!”
Cậu bạn thân hớt ha hớt hải gọi cho tôi qua điện thoại. Tôi bất ngờ trước thái độ của bạn, vội hỏi lại:
-“Gì vậy? Vì mà căng vậy?”
Bạn bộc bạch với tôi nỗi lo của bạn – một nhà giáo trẻ đang dạy học tại một trường tiểu học ở thành phố.
Chuyện là từ dạo ChatGPT chào đời cách đây không lâu đang khiến cho bạn cảm thấy lo lắng cho nền giáo dục, nhất là những học sinh mà bạn đang hướng dẫn. “Các em học sinh nói chuyện với ChatGPT tỉnh rụi, hỏi mọi vấn đề hóc búa về mọi môn học, nhất là những bài tập mình đưa ra đều được ChatGPT giải hết ráo! Trời ơi! Kiểu này tính sao đây!”

Tôi cũng chưa biết ChatGPT là gì, vội hỏi bạn đôi chút thông tin, bạn cho biết “ChatGPT còn được gọi tên đầy đủ là Chat Generative Pre-training Transformer hay hiểu đơn giản là Trí tuệ Nhân tạo. Nơi đây mọi lĩnh vực đều được ChatGPT giải đáp. ChatGPT còn có thể làm thơ, soạn nhạc và thậm chí là sửa lỗi lập trình.” Bạn còn cho hay thêm: “Nghe đâu trong tương lai nó còn có thể hỗ trợ sinh viên làm tiểu luận và cả biết đâu chuyện tốt nghiệp là máy móc làm giúp con người thì sao! Chắc giáo viên tụi mình thất nghiệp hết!”

Tôi thinh lặng hồi lâu phần để nghe bạn cung cấp thông tin, phần tìm cách an ủi bạn. Có lẽ những thông tin với ứng dụng này với phần đa người sẽ thấy có ích và hài lòng, vì “thời buổi công nghệ số mà, ai còn đi làm thủ công bao giờ!”. Nhưng cũng có không ít những người cảm thấy nỗi đe dọa rất lớn, cụ thể như bạn tôi. Nỗi đe dọa không phải tới cuộc sống của bạn, bởi một giáo viên làm công ăn lương là chuyện đương nhiên, dù có ChatGPT hay không có thì bạn vẫn tới trường, vẫn lên lớp và vẫn nhận lương. Nhưng điều mà bạn băn khoăn là tương lai của các em học sinh, những mầm non mai sau sẽ lớn lên và xây đắp xã hội bằng công sức và tài năng thực thụ của chính mình.

Trong lặng ngẫm, tôi không chỉ nhìn ChatGPT ở khía cạnh được-mất, nhưng tôi được mời gọi nhìn nó với một cái nhìn mở hơn và suy xét thấu đáo hơn. Tôi muốn nói với bạn về những suy xét như thế hơn là bênh vực cảm xúc của bạn hoặc chê bai phát kiến ChatGPT. Tôi thủ thỉ với bạn rằng:

“Thứ nhất, ChatGPT thông minh thật và hữu dụng thật, dường như nó có thể thay thế cho con người và thay cả bộ óc con người trong suy tư. Nhưng như bạn nói với tôi, nó chỉ là “Trí tuệ nhân tạo”, mà nhân tạo nghĩa là do bàn tay và khối óc con người tạo ra. Điều chắn chắn là người ta chẳng bao giờ làm ra thứ thông minh hơn mình để rồi một ngày nó làm chủ tất cả mọi sự, kể cả “xỏ mũi” người tạo ra nó. Chắc chắn người sáng tạo ra ChatGPT đã có những phương thức kiểm soát trong trường hợp bất bình thường. Mà nếu có lúc họ – người sáng tạo ra ChatGPT – không kiểm soát được đi nữa, thì sẽ có những bất ngờ của trí tuệ con người sẵn sàng đứng ra khắc phục vấn đề.

Thứ hai, có lẽ qua ChatGPT cũng nên cám ơn Chúa vì món quà tuyệt vời này. Chắc hẳn thế hệ 9x như bạn và tôi đâu ai dám nghĩ có ngày máy móc sẽ hoàn toàn làm thay con người. Hẳn đã có trường hợp rô-bốt làm việc nhà, phục vụ, hoặc thực hiện các dịch vụ thương mại, nhưng rô-bốt cũng hỏng hóc. Tuy nhiên, ChatGPT lại cho một cái nhìn mới. ChatGPT càng hoàn thiện chừng nào thì càng cho thấy Thiên Chúa hoàn hảo gấp vô số lần như thế. Thành thử, biết dùng ChatGPT như món quà Chúa trao thì hẳn đâu có gì là sai.

Thứ ba, chắc chắn sẽ đến lúc con người, khi có sự “lạm dụng” ChatGPT, phải ngồi lại và đặt vấn đề đạo đức về nhiều lĩnh vực trong đời sống, nhất là đạo đức trong giáo dục học đường như bạn gặp phải. Nhưng Chúa ban cho con người đủ sự thông minh để “trồng cây nào rào cây ấy”, nên rồi sẽ có những quy tắc, luật lệ nhằm quy định về những vấn đề hiện tại.

Thứ tư, bạn nói với tôi rằng “máy móc thay cho con người” nhưng tôi tin có những thứ suốt đời mà ChatGPT, hay bất kỳ phát triển nào khác thông minh hơn ChatGPT đi nữa, cũng chẳng bao giờ thay thế con người được. Đơn cử là máy móc không có trái tim. Nó không biết hỷ, nộ, ái, ố… Nó chẳng thay thế chàng trai nói lời tỏ tình cùng cô gái. Cũng chẳng thay cô gái “ậm ờ” đôi chút trước lời tỏ tình của chàng trai. ChatGPT chẳng biết động lòng trắc ẩn trước cái nghèo của anh chị em, cũng chẳng biết xin lỗi khi nhỡ xúc phạn tới một ai đó… Lý do vì những chuyện ấy xuất phát từ trái tim chứ không chỉ khối óc.

Thứ năm, tôi cũng khẳng định với bạn rằng trí tuệ con người là món quà vô giá và vô tận. Có những tư tưởng “kinh thiên động địa” đến mức giết chết hàng triệu người bằng nhiều hình thức của Hitler. Có những tư tưởng truyền cảm hứng làm bác ái lan rộng không chỉ trên mảnh đất Calcutta mà còn lan rộng khắp nơi trên thế giới của thánh Tê-rê-sa. Có những suy tư triết học và thần học thâm sâu Đông-Tây để đời với bao nhiêu lĩnh vực vốn đã được xây dựng từ bao nhiêu thế kỷ mà dù ChatGPT có dùng thì cũng nhắc lại những điều mà những vị triết gia hoặc thần học gia đã phát biểu. Luôn nhớ rằng dù bất cứ phương tiện nào, dù có sáng tạo cách mấy, thì cũng chỉ là công cụ hỗ trợ con người chứ không là yếu tố sáng tạo.

Cuối cùng, bạn và tôi hãy tin tưởng rằng mọi vận hành trong vũ trụ này đều nằm trong hoạch định của Thiên Chúa và được Thiên Chúa vận hành cách tốt đẹp. Người vẫn đang tiếp tục làm việc không ngưng nghỉ làm cho thế giới thêm tươi đẹp. Thấy những vấn đề nảy sinh đó nhưng không để tuyệt vọng và chỉ trích, mà càng tin tưởng vào sự quan phòng kì diệu của Thiên Chúa nhiều hơn. Chính vì thế, con người cũng đang được Thiên Chúa mời gọi cộng tác vào công trình của Người, nhất là trong cương vị người Ki-tô Hữu, bạn và tôi được mời gọi hãy giới thiệu Chúa qua những bối cảnh thực tại.
* Tôi nói vậy, bạn có đồng ý với tôi không?”

Little Stream